Το κουνούπι είναι δίπτερο έντομο της οικογένειας Culicidae με 3.500 περίπου είδη ανά τον κόσμο. Θεωρείται από ζώα ο νούμερο ένα φονιάς ανθρώπων παγκοσμίως. Ο βιολογικός κύκλος του κουνουπιού αποτελείται από τα ωά, τα προνυμφικά στάδια (προνύμφη), τη νύμφη και το ακμαίο.
Τα πρώτα στάδια διαβιούν στο νερό. Η διάρκεια της ζωής των ενήλικων κουνουπιών (ακμαίων) εξαρτάται συνήθως από διάφορους παράγοντες όπως π.χ. θερμοκρασία, υγρασία, το φύλο του κουνουπιού και την εποχή του χρόνου. Τα αρσενικά ακμαία ζουν για περίπου μία εβδομάδα ενώ τα θηλυκά ζουν περισσότερο και ανάλογα με τους παραπάνω παράγοντες το διάστημα αυτό μπορεί να φτάσει έως και ένα μήνα. Τα θηλυκά χρειάζονται αίμα για να ζήσουν και να πολλαπλασιαστούν.
Στην Ελλάδα υπάρχουν κυρίως 3 διαδεδομένα γένη κουνουπιών:
- Ο ανωφελής (Anopheles spp.) . Το γένος αυτών των κουνουπιών είναι ο φορέας της ελονοσίας και των ασθενειών της εγκεφαλίτιδας και φιλαρίασης. Τα ενήλικα κουνούπια του γένους αυτού αναγνωρίζονται από τη στάση του σώματος τους, όπου η προβοσκίδα, το κεφάλι και το σώμα είναι σε μία ευθεία γραμμή. Επίσης τα φτερά τους φέρουν μικρά στίγματα. Με το τσίμπημά του σε άτομο που έχει ελονοσία, το θηλυκό μαζί με το αίμα ρουφάει και το πλασμώδιο στο οποίο οφείλεται η ασθένεια. Μέσα στο σώμα του κουνουπιού το μικρόβιο παραμένει και αναπτύσσεται. Στη συνέχεια μεταφέρεται στους σιελογόνους αδένες του και έτσι με νέο τσίμπημα σε σώμα υγιούς ανθρώπου, μεταφέρει μέσω του σάλιου του το μικρόβιο στον οργανισμό του. Το ανωφελές κουνούπι ζει από 18 μέρες μέχρι 4-5 εβδομάδες.
- Το κοινό κουνούπι (Culex spp.). Πολλαπλασιάζεται σε στάσιμα και μολυσμένα νερά αλλά και σε μέρη όπου υπάρχει αρκετή υγρασία. Η προβοσκίδα του είναι διακεκομμένη και προς τα κάτω σε σχέση με το υπόλοιπο σώμα του. Τα φτερά του είναι χρωματικά ομοιόμορφα. Τα αβγά του τα γεννάει στην επιφάνεια του νερού και αυτά επιπλέουν κατά ομάδες των 100 ή και περισσοτέρων. Ζει 10-15 μέρες αλλά σε ψυχρές συνθήκες μπορεί να ζήσει και περισσότερο. Μπορεί να μεταφέρει την ασθένεια της εγκεφαλίτιδας, αλλά αρκετά δύσκολα, ενώ την ασθένεια της φιλαρίασης μόνο σε τροπικές περιοχές.
- Το γένος αηδής (Aedes spp.) Μεταδίδει τον Κίτρινο πυρετό. Διαφέρει από το κοινό κουνούπι στο ασημένιο χρώμα που έχει ο θώρακάς του. Το άκρο της κοιλιάς του θηλυκού είναι μυτερό και έχει διάφορα αισθητήρια εξαρτήματα που εξέχουν. Οι προνύμφες του γένους αυτού είναι κοντές και χοντρές ενώ τα αβγά του έχουν τη δυνατότητα να αντέχουν και έξω από το νερό για αρκετό καιρό. Αναπαράγεται μετά από πλημμύρες σε δεξαμενές βρόχινου νερού ή σε αρμυρά έλη. Η ζωή του είναι συνήθως σύντομη (10-15 μέρες) αλλά κάτω από κατάλληλες ψυχρές κλιματολογικές συνθήκες μπορεί να ζήσει έως και μερικούς μήνες.
Η δραστηριότητα των κουνουπιών σχετίζεται με την υγρασία και την θερμοκρασία της ατμόσφαιρας. Αυτός είναι ο λόγος που κινητοποιούνται περισσότερο της πρώτες πρωινές και κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Ερεθίσματα που προσελκύουν τα κουνούπια:
- κίνηση
- ομάδα αίματος στην οποία δείχνουν ιδιαίτερες προτιμήσεις
- σωματική θερμότητα
- υγρασία και το διοξείδιο του άνθρακα που εκπνέεται με την αναπνοή
- έντονα χρώματα στα ρούχα μας.
Τα κουνούπια, εκτός της όχλησης που προκαλούν, είναι και φορείς αρκετών ασθενειών για τον άνθρωπο όπως ελονοσία (malaria), Δάγκειος αιμορραγικός πυρετός (dengue hemorrhagic fever), κίτρινος πυρετός (Yellow fever virus), τσικουνγκούνια (chikungunya) και ο ιός του Δυτικού Νείλου (West Nile virus).
Μέθοδος Καταπολέμησης
Η επαγγελματική αντιμετώπιση των κουνουπιών στοχεύει στο στάδιο που είναι ακόμα προνύμφες (υδρόβιο στάδιο) και στο ενήλικο στάδιο.
Πραγματοποιείται με ψεκασμό και σε μεγάλη επιφάνεια, κυρίως τους πρώτους μήνες της άνοιξης για να καταπολεμήσουμε τις προνύμφες των κουνουπιών και να προλάβουμε τον πολλαπλασιασμό των επόμενων γενεών. Στην περίπτωση ψεκασμού μιας συγκεκριμένης περιοχής (π.χ. αυλόγυρος πολυκατοικίας) τους καλοκαιρινούς μήνες, δεν γίνεται ολική καταπολέμηση, αλλά σημαντικός περιορισμός του φαινομένου που διαρκεί περίπου 20 – 30 ημέρες.
Η εφαρμογή απεντόμωσης των κουνουπιών στον εξωτερικό χώρο των κατοικιών πραγματοποιείται με καθολικό ψεκασμό των επιφανειών του κήπου (γκαζόν), καθώς και με επιτόπιο ψεκασμό από συγκεκριμένη απόσταση σε φυτά, κυρίως με πυκνή βλάστηση που δεν προορίζονται προς βρώση.
Για καλύτερα αποτελέσματα, χρειάζονται να πραγματοποιούνται παράλληλα οι εξής ενέργειες:
1. Tο πότισμα να γίνεται πρωινή ώρα ή αργά το βράδυ.
2. Να μην μένουν στάσιμα νερά σε κήπο, πιατάκια από γλάστρες, βρύσες που στάζουν κ.α. Οποιαδήποτε συγκέντρωση νερού είναι ικανή να αποτελέσει δυνητική εστία ανάπτυξης προνυμφών κουνουπιών.
3. Να σφραγίζονται καλά τα φρεάτια, τα πηγάδια και οι βόθροι.
4. Να γίνεται συχνά κλάδεμα των φυτών και να αποφεύγεται η πυκνή βλάστηση για την αποφυγή φωλεασμού των ενήλικων κουνουπιών.
Η εφαρμογή απεντόμωσης των κουνουπιών πραγματοποιείται με καθολικό ψεκασμό των επιφανειών του κήπου (γκαζόν), καθώς και με επιτόπιο ψεκασμό από συγκεκριμένη απόσταση σε φυτά, κυρίως με πυκνή βλάστηση που δεν προορίζονται προς βρώση.
